Houden van leraren

Inleiding: Wat leraren écht nodig hebben

Leraren zijn de motor van goed onderwijs. Toch staat die motor onder druk. Te veel leraren haken vroegtijdig af, niet omdat ze het vak niet graag doen, maar omdat de omstandigheden het hen steeds moeilijker maken om hun werk vol te houden.

Met het boek ‘Houden van Leraren’ willen we die beweging mee keren. In de aanloop én nasleep van het boek kregen we feedback van meer dan 400 onderwijsmakers – leraren, leidinggevenden, begeleiders, lerarenopleiders. Zij vertelden ons wat écht werkt om mensen in het onderwijs te houden. Wat hen helpt, wat hen belemmert, wat hen doet blijven. Daaruit konden we 120 unieke adviezen destilleren, die we bundelden onder 7 hefbomen. 

Wat springt eruit? De nadruk ligt duidelijk op een warme schoolcultuur en leiderschap, gevolgd door startersbegeleiding, loopbaanperspectief en samenwerking met de lerarenopleiding. Leraren willen werken in een warme schoolcultuur, waar verbinding, waardering en teamgevoel centraal staan. Ze hebben nood aan tijd en ruimte om te blijven leren. Startende leraren moeten beter ondersteund worden. Extra handen en werkbare opdrachten zijn geen luxe, maar een noodzaak. Co-teaching, talentgericht werken en inspirerend leiderschap maken het verschil. En samenwerken met de lerarenopleiding én het verminderen van planlast moeten absoluut op de agenda.

Deze hefbomen vormen samen een krachtige leidraad voor scholen, beleid en opleidingen die willen investeren in duurzaam leraarschap. Want als we écht willen houden van leraren, moeten we hen ook de ruimte geven om hun beroep met liefde te blijven doen.

Hefboom 1: Houden van collega’s

Aantal adviezen: 81
Percentage van totaal: 58,7%

Een warme schoolcultuur is cruciaal om leraren duurzaam aan boord te houden. Leerkrachten verlangen naar een omgeving waarin ze zich verbonden, gewaardeerd en gesteund voelen. Collegialiteit, veiligheid en samenwerking zijn fundamenten voor hun motivatie. Scholen die inzetten op relaties, waardering en openheid bouwen aan sterkere teams en meer retentie.

Om dit te realiseren, zijn er vijf kernacties die scholen kunnen nemen:

1. Investeer in ontmoeting en sfeer
   Zorg voor een gezellige, uitnodigende, ruime leraarskamer en organiseer regelmatige teambuildings, informele momenten en rituelen zoals verjaardagsvieringen of ‘secret Santa’.
2. Geef ruimte voor samenwerking en overleg
   Plan vaste tijd in voor co-teaching, teamoverleg en intervisie – bijvoorbeeld via een halve lesvrije dag per week of extra pedagogische studiedagen.
3. Zorg voor concrete ondersteuning
   Zet brugfiguren, vrijwilligers, toezichthouders, leraar-assistenten, administratieve medewerkers en welzijnsprofessionals zoals psychologen, logopedisten, sociaal werkers in om leraren te ontlasten van randtaken en zorgdruk.
4. Stimuleer vakgroepen en leernetwerken
   Laat leraren kennis en praktijk uitwisselen binnen de school én met collega’s van andere scholen (bv. via jobshadowing of 'gluren bij de buren').
5. Werk aan een gedeelde visie en identiteit
   Bouw samen aan een herkenbare schoolstijl, geef leraren inspraak in beleid en versterk het wij-gevoel met symboliek en gezamenlijke doelen.

Deze aanpak zorgt niet enkel voor meer werkplezier, maar ook voor een schoolteam dat elkaar vasthoudt in plaats van loslaat.

Hefboom 3: Houden van startende leraren

Aantal adviezen: 9
Percentage van totaal: 6,5%

De eerste jaren als leraar zijn bepalend voor wie blijft en wie vertrekt. Starters verdienen begeleiding die verder gaat dan een korte inloop. Een school die inzet op zachte landingen, duidelijke structuur en warme ondersteuning vergroot niet alleen het behoud, maar ook het zelfvertrouwen en de professionele groei van nieuwe collega’s.

Vijf concrete aanbevelingen om starters duurzaam te begeleiden:

• Voorzie een meerjarig groeitraject
  Begeleid starters minstens drie jaar met vaste mentoren, coaching en tijd om in te groeien. Starters moeten leren én landen, niet overleven.
• Bied stabiele, werkbare opdrachten aan
  Vermijd versnippering van klasgroepen en vakken. Geef duidelijke verantwoordelijkheden en geleidelijke opbouw via co-teaching of duo-lesgeven.
• Creëer een warm en veilig leerklimaat
  Onthaal starters in een schoolteam dat openstaat voor vragen, fouten en begeleiding. Bouw mee aan een lerende cultuur waarin starters zich welkom en gesteund voelen.
• Organiseer communities van starters en intervisie
  Laat jonge leraren leren van elkaar via startersgroepen, regionale netwerken en inspiratiedagen. Zorg voor uitwisseling en herkenning.
• Werk samen met lerarenopleidingen
  Betrek opleiders ook na het diploma, bijvoorbeeld via terugkomsessies of gezamenlijke begeleiding. Sluit de kloof tussen theorie en praktijk structureel.

Starters die zich gedragen en gecoacht voelen, ontwikkelen zich tot leraren die willen blijven. Duurzame instroom begint met investeren in hun eerste stappen.

Hefboom 5: Houden van efficiënte administratie

Aantal adviezen: 7
Percentage van totaal: 5,0%

Administratieve overlast is een van de grootste frustraties voor leraren. Te veel tijd gaat verloren aan papierwerk, verantwoording en vergaderingen, terwijl hun kernmissie – lesgeven en begeleiden – onder druk komt te staan. Scholen die planlast actief verminderen, geven zuurstof terug aan hun team en verhogen de kans dat leraren blijven.

Vijf gerichte acties om administratie te verlichten:

• Breng administratieve taken kritisch in kaart
  Schrap wat niet wettelijk of pedagogisch noodzakelijk is. Ga in gesprek met leraren: wat voelt als nuttig, wat als ballast?
• Digitaliseer en automatiseer waar mogelijk
  Maak gebruik van slimme systemen voor rapportage, communicatie en leerlingopvolging. Laat technologie werken vóór het team.
• Zorg voor duidelijke en efficiënte overlegstructuren
  Beperk vergadertijd tot wat nodig is, werk met heldere agenda’s en duidelijke doelen. Bewaak ook de tijdsdruk bij klassenraden en opvolging.
• Voorzie extra ondersteuning of gedeelde taken
  Zet administratieve krachten, vrijwilligers of ondersteunende rollen in voor niet-lesgebonden werk (bv. toezicht, registratie, uitstappen).
• Stimuleer autonomie en vertrouwen
  Geef leraren ruimte om hun tijd zelf in te delen, ook bij nieuwe initiatieven. Niet alles hoeft verantwoord, gemeten of gerapporteerd te worden.

Minder administratie betekent meer focus, rust en motivatie. Zo krijgen leraren opnieuw ruimte om te doen waar ze het verschil maken: goed onderwijs geven.

Hefboom 7: Houden van samen leraren opleiden

Aantal adviezen: 9
Totaalpercentage: 6,5%

Goede leraren worden niet alleen gevormd op de schoolbanken – ze groeien in de praktijk, binnen scholen die hen zien als volwaardige lerenden. Door nauwer samen te werken tussen scholen en opleidingen, ontstaat een lerend netwerk waarin theorie en praktijk elkaar versterken.

Vijf concrete acties om samen leraren op te leiden:

1. Veranker praktijk in de opleiding via langdurige stages of duaal leren
   Laat studenten meer tijd doorbrengen in scholen, met ruimte voor observatie, co-teaching en reflectie.
2. Erken de school als medevormgever van de opleiding
   Betrek scholen bij curriculumontwikkeling, evaluatie en begeleiding. Geef leerkrachten en mentoren een structurele opleidingsrol.
3. Zorg voor goede mentoren en begeleiders op de werkvloer
   Voorzie tijd, vorming en ondersteuning voor leraren die studenten en starters begeleiden. Bouw bruggen tussen mentor en lerarenopleider.
4. Verleng de samenwerking tot na het diploma
   Organiseer terugkomsessies, brugmomenten en professionele netwerken waarin starters en opleiders elkaar blijven ontmoeten.
5. Integreer praktijkgerichte thema’s in de opleiding
   Zet klasmanagement, feedback, oudercommunicatie, vakgroepen en administratie extra op de agenda van de lerarenopleiding.

Onderwijs maak je niet alleen. Scholen en opleidingen die samen investeren in toekomstige leraren, bouwen aan de fundamenten van duurzaam, kwaliteitsvol onderwijs.