Praktijkgerichte jeugdcriminologie

Naar aanleiding van de zesde staatshervorming kregen de Gemeenschappen en Gewesten nieuwe bevoegdheden toegekend op het vlak van de aanpak van jeugddelinquentie. Deze module biedt een degelijke inleiding in het jeugddelinquentierecht. Om te begrijpen in welke context de nieuwe regelgeving tot stand is gekomen, wordt eerst de evolutie van het Belgische jeugdbeschermingsrecht geschetst. Hierna volgt een inhoudelijke voorstelling van de nieuwe wetgeving met betrekking tot de aanpak van jeugdige delinquenten met telkens de mogelijke reacties vanuit het jeugdparket en de jeugdrechtbank.

Daarnaast komen kinderrechten aan bod met de beschikbare kinderrechteninstrumenten en de concrete invulling ervan in het werkveld. De vertaalslag naar de praktijk wordt in deze module binnengebracht door gastsprekers (o.a. een maandcommisaris van de Commissie van Toezicht voor jeugdinstellingen en een consulent van de jeugdrechtbank) en het bijwonen van een zitting van de jeugdrechtbank.

Deze module omvat allereerst een theoretisch luik. Naast de beschikbare cijfers en statistieken, leer je wat de aard en de oorzaken, van jeugdcriminaliteit zijn. Deze module besteedt vervolgens aandacht aan etiologische criminaliteitstheorieën waaronder de (socio)biologisch, (sociaal)psychologie, sociaaleconomische en ecologische verklaringen.

Dader- en slachtofferpopulaties overlappen elkaar deels. We staan daarom stil bij de vraag op welke manier de samenhang tussen daderschap en slachtofferschap kan worden geïnterpreteerd. Vervolgens komt de maatschappelijke kwetsbaarheid  - “Jongeren in problemen zijn jongeren met problemen” – aan bod. We bekijken modellen die erop gericht zijn om het risico op recidive te verminderen (Risk-Needs-Responsivity) en modellen die het bevorderen van welzijn centraler stellen (Good Lives Model), van dichtbij én hoe deze modellen concreet ingebed kunnen worden in de praktijk.

Het meer praktische luik omvat verder het Vlaamse landschap inzake de aanpak van jeugddelinquentie en hoe de jeugdhulpverlening zich hiertoe verhoudt. Sprekers en bezoeken aan het werkveld laten je o.a. kennismaken met de praktijk van herstelrecht en bemiddeling, geven je een inkijk in de werking van een gemeenschapsinstelling, en gidsen jou door de verschillende vormen van contextbegeleiding, veilig verblijf … . Tot slot laten we een ervaringsdeskundige aan het woord die zijn/haar persoonlijk verhaal en ervaring met de jeugdhulp komt vertellen.  

In deze module krijg je een referentiekader dat je helpt om jezelf en anderen doorheen een conflict te loodsen. De noodzakelijke kaders worden aangereikt om conflict en agressie zo breed mogelijk te benaderen, de complexiteit ervan te zien en factoren in te schatten die helpen om te reageren. Mensen reageren verschillend in dergelijke situaties. Ieder persoon heeft eigen drijfveren waarom hij iets doet, er is niet één oplossing voor conflictsituaties. Je krijgt handvatten om moeilijke situaties te hanteren waarbij attitudes een belangrijke rol spelen. Daarnaast besteden we ook aandacht aan opvang en nazorg na agressie en welke tools en kaders voorhanden zijn die gebruikt (kunnen) worden in de praktijk. In deze module neem je ook deel aan een 2-daags dompelbad (16 en 17 november 2023, Kiewit Hasselt) . Centraal staat je eigen rol bij het ontstaan en/of aanpakken van conflictsituaties, hoe je je eigen gedrag kritisch kan bekijken, erover kan reflecteren en bewust bijstuurt. Je leert hier je eigen gedrag mee inschatten in de conflictcyclus, de grondhouding en basisvaardigheden bij agressie en in het omgaan met jongeren, gericht op zelfvertrouwen, zelfbeheersing en lichaamshouding. Dit met behulp van innovatieve en prikkelende werkvormen zoals forumtheater, edugame en psychofysieke training, gebaseerd op de werkzame elementen van LSCI, PTV, Nieuwe Autoriteit, … . We gaan aan de slag met jouw casussen uit de reële praktijk. Ervaren, reflecteren en oefenen staan centraal!

Een vervolg op deze module wordt gegeven in module 7 waar ook een 2-daagse wordt georganiseerd (april-mei 2024). Deze modules dienen samen gevolgd te worden. Er kan dus niet afzonderlijk voor module 3 of module 7 ingeschreven worden.

Door de vooruitgang op het vlak van technologie en de media, is er sinds enkele jaren meer en meer aandacht voor de opkomst van online jeugddelinquentie of cybercriminaliteit. Vaak wordt een onderscheid gemaakt tussen delinquentie waarbij ICT-structuren het doel zijn, zoals hacken of DDoS-aanvallen en delinquentie waarbij ICT slechts een hulpmiddel is, zoals online bedreiging of het verspreiden van seksueel getint beeldmateriaal zonder toestemming. Deze module speelt in op beide fenomenen.

Expertise voor het eerste fenomeen zal ingebracht worden door politiediensten en/of andere experten in dit veld. Via een slachtoffergetuigenis zal je concreet aan de slag gaan met de gebrachte inzichten. Daarnaast wordt er dieper ingegaan op de online risico’s die onherroepelijk verbonden zijn met online jeugddelinquentie. De focus ligt daarbij op de twee meest voorkomende vormen, agressie in de vorm van cyberpesten en online bedreigingen, en grensoverschrijdend gedrag.

In deze module bekijken we jeugddelinquentie vanuit het perspectief van psychiatrische problemen. Welke ziektebeelden zien we en wat is de link met jeugddelinquentie? Wat heeft emotionele ontwikkeling hiermee te maken? En hoe vinden we vanuit traumasensitief werken met kinderen en jongeren aanknopingspunten om aan de slag te gaan? In deze module staan we verder o.a. stil bij vrijheidsbeperkende maatregelen, afzondering, time-out en hoe hiermee adequaat om te gaan. Werkbezoek binnen een For-K, forensisch-psychiatrische intensieve behandeleenheid voor justitiële jongeren, zal inzicht geven in de werking en behandeling van jongeren met een ernstige psychiatrische problematiek.

De laatste decennia zijn er grote veranderingen geweest in het denken over het gebruik van middelen en over het begrip verslaving. Daarmee zijn ook de behandeling en bejegening van personen met een verslaving veranderd. Welke soorten verslavingen zijn er in onze moderne samenleving. Wat is de relatie met jeugddelinquentie? Welke verklaringsmodellen zijn er? In een werkcollege integreren we de theoretische inzichten met een knipoog naar de praktijk. Verslavingsproblematiek kan op zichzelf staan maar is bij jongeren vaak deel van breder probleemgedrag. Middelengebruik en delinquentie zijn twee fenomenen die vaak met elkaar in verband worden gebracht. Dit verband betekent niet noodzakelijk dat drank-, drug-, medicatie- of gokproblemen leiden tot delinquentie of omgekeerd. Het zijn complexe fenomenen zijn die niet door één enkele factor kunnen worden verklaard, en ook preventie en behandeling moeten zich op verschillende dimensies richten. Enkele experten uit het werkveld (o.a. justitie-assistente, ervaringsdeskundige, consulent) delen hun ervaringen en expertise in een panelgesprek en gaan in debat met de studenten en het publiek (zie: UCLLPanelgesprek: verslaving & jeugddelinquentie. | UCLL). Een werkveldbezoek aan een residentieel centrum voor personen met afhankelijkheidsproblemen geeft een inkijk in de werking en de aanpak.

Daarnaast gaat deze module dieper in op het fenomeen drugscriminaliteit en de georganiseerde criminele netwerken. Jongeren als ‘drugskoeriers’ en ‘uithalers’ komen hier aan bod. Waar bevinden zij zicht? Wie zijn die jongeren? Hier wordt o.a. ook ingegaan op de term ‘County Lines’ die wordt gebruik om de handel in drugs te beschrijven waarbij georganiseerde criminele groepen drugs van grote steden naar dorpen verplaatsen (vooral in de VK). Door middel van casussen en praktijkverhalen worden de theoretische inzichten verwerkt.  

In deze module bouwen we verder op module 3, waarbij we referentiekaders geven om met conflicten om te gaan. Dan ligt in deze module de nadruk op het herstelgerichte en constructief handelen met de doelgroep. We staan stil bij ons functioneren en de grondhouding/attitude waarmee we herstelgericht werken. In een tweedaagse worden verschillende aspecten van deze grondhouding doorgenomen. Op die manier bieden we verschillende kaders aan en ligt de nadruk op de professionele groei die je als hulpverlener kan doormaken.

In deze module krijg je inzichten in de laatste nieuwe fenomenen en aanpak ervan in het (inter)nationaal jeugdcriminaliteitslandschap. Kennis wordt aangereikt die aansluit bij recente (wetenschappelijke) inzichten en (internationale) ontwikkelingen in het jeugdcriminaliteitslandschap. Ketenaanpak delinquentie is een actueel en recent initiatief in het werkveld dat aan bod komt. Het is een samenwerking tussen verschillende actoren uit o.a. de hulpverlening, lokale besturen, lokale politie en het parket met als doel het voorkopen en stoppen van jeugddelicten met diverse problemen. Daarnaast word je ondergedompeld in de neurobiologische kenmerken van antisociaal gedrag bij meisjes. In de afgelopen decennia is er steeds meer aandacht gekomen voor neurobiologische factoren in relatie tot antisociaal gedrag. Tot slot neem je deel aan een studiedag waar je inzichten krijgt in good practices vanuit praktijkgericht onderzoek naar veerkracht, agressie en conflicthantering.

De inhoud van module 8 kan jaarlijks veranderen.